ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΞΑΝΑΡΧΟΝΤΑΙ

Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ

Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ

Ο ΘΕΙΟΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΜΑΝΤΑΚΑΣ
To 1913 σήκωσε τη σημαία της ένωσης στο λιμάνι των Χανίων
στο φρούριο του Φιρκά

Στρατηγός Μανόλης Μάντακας (1889-1968)

Ο στρατηγός ήταν αδελφός της γιαγιάς μου Αικατερίνης Μαυρογένη. Οταν σπούδαζα 1952-57 κάθε Κυριακή μεσημέρι, πήγαινα ακάλεστος στα σπίτια των συγγενών. Τότε δεν είχαμε τηλέφωνα, οι άνθρωποι ήσαν απλοί και καλωσυνάτοι. Σε υποδέχονταν με αγάπη και ήσαν πολύ φιλόξενοι. Βέβαια οι συγγενείς μου είναι Κρητικοί και η φιλοξενεία και η συγγένεια είναι ιερές. Πολλές φορές πήγαινα στο σπίτι του στρατηγού. Η υποδοχή ήταν πάντα θερμότατη και από αυτόν αλλά και από τη γυναίκα του τη Μαρία Κτιστάκη ένα επίσης υπέροχο άνθρωπο. Αργότερα που ήμουν Μηχανικός βρισκόμαστε πολύ συχνά στο εξοχικό μας σπίτι στη Δροσιά. Ετσι είχα την τύχη να τους γνωρίσω πολύ καλά. Ο στρατηγός ήταν υπόδειγμα δημοκράτη. Φερόταν με σεβασμό στους ανθρώπους και ανέφερε με ευγνωμοσύνη ανθρώπους που τον βοήθησαν σε δύσκολες στιγμές της ζωής του, όπως ο παππούς μου ο Βασίλης Μαυρογένης, ο Βίγλης που τον φιλοξένησε δυο χρόνια, καταδιωκώμενο, στη Σαμαριά 1938-40 και αρκετούς άλλους.

Στην Καβάλα σε νεαρή ηλικία ο Εμμ. Μάντακας

Η προτομή στη Βίνιανη.

Μιά ζωή αγώνες, τραυματίας στη Μακεδονία στο Βαλκανικό και Α Παγκόσμιο πόλεμο, αξιωματικός τραυματίας στο Σαγκάριο στη Μικρά Ασία. Επαναστάτης κατά τη δικτατορία του Μεταξά, στρατηγός του ΕΛΑΣ και Υπουργός στρατιωτικών της κυβέρνησης του βουνού στον Β Πόλεμο, εξορία στη Μακρόνησο, βουλευτής Πειραιώς δυο φορές της ΕΔΑ.

Την εποχή που ερχόταν σπίτι μου δεν υπήρχαν αλλά και δεν μου περνούσε η ιδέα να μαγνητοφωνήσω συζητήσεις μας. Μας διηγείτο συνέχεια πράγματα σχετικά με αυτά που είχε ζήσει.Ενα από τα λίγα ντοκουμέντα που έχω είναι η απαγγελία του παρακάτω ριζίτικου (ήταν τότε 76 χρόνων). Το ριζίτικο περιγράφει τις οδηγίες, στη μάνα του, ενός αντάρτη, που πεθαίνει τραυματισμένος, πως να υποδεχθεί τους φίλους και συγγενείς.

Μάνα σαν ρθούν οι φίλοι μας

σαν ρθούν οι γι εδικοί μας
μην τωνε πεις π απόθανα
και τσοι βαροκαρδίσεις
στρώσε των τάβλα να γευτούν
και κλίνη να πλαγιάσουν
στρώσε και παραπέζουλα
να θέσουν τ αρματά τους
και το πρωί σα σηκωθούν
και σ αποχαιρετάνε
πέτωνε πως απόθανα!!!

Είναι ένα φοβερό ριζίτικο που δείχνει τη
φιλοξενεία και την αγάπη του oρεινού
Κρητικού για φίλους και συγγενείς (εδικοί)

Είδα στο INTERNET να γράφει κάποιο φασιστοειδές ότι ο Μάντακας ήταν ραμολημέντο. Ο Μάντακας ήταν παληκάρι, δημοκράτης όπως όλοι οι ορεινοί Κρητικοί, οι παππούδες του, ο πατέρας του, ο αδελφός του πατέρα του ήταν αρχηγοί επαναστάσεων, η μητέρα του ντυμένη ανδρικά στα 16 της πολέμησε τους Τούρκους, Παρακάτω έχω το βιογραφικό του (από το βιβλίο Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΟ Ν. ΧΑΝΙΩΝ του Λ. ΗΛΙΑΚΗ)

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΥΡΟΓΕΝΗΣ (1917-2005)

Από τη διήγηση του Σταμάτη Μαυρογένη:
"και έδωκα μια μπαλωτέ, νταν, νταν, νταν και κατέβασα τη φωτογραφία του βασιλιά (κίνημα 29/7 του 1938) και μετά, ελευθερώσαμε το μπάρμπα μου το Μάντακα, που τον είχαν συλλάβει, και μαζί φύγαμε για τα βουνά." (ήταν 20 χρονώ).

Οταν τα άκουγα αυτά θυμήθηκα παλαιότερα όπως μου έλεγε, ότι μετά τη δικτατορία του Μεταξά, πηγαίνανε στο χωριό, κάτω από το σπίτι ενός συγχωριανού που την κόρη του τη λέγανε Δημοκρατία, και εφώναζαν: Ζήτω η Δημοκρατία του μπάρμπα μου του Νικολή!!!

Οπως επίσης και αυτά που μού έλεγε η προγιαγιά μου, που τη γνώρισα το 1941, η μάνα του στρατηγού Μάντακα, η Μάρκισα, ότι όταν ο θεός έκανε την Κρήτη είπε:

"Σε τούτονέ τον τόπο, θεριό να μη θεριέψει,

βασιλιάς να μη βασιλέψει"
"Γιαυτό παιδί μου η Κρήτη δεν έχει θεριά,"
πράγματι δεν έχει ούτε οχιές,
"γι αυτό δεν θέλουμε το βασιλιά,"

είναι ....θέλημα θεού!!!

Η προγιαγιά μου η Μάρκισα, που και ο πατέρας της, ο παπά Καβρούλης ήταν οπλαρχηγός, είχε ντυθεί ανδρικά και μαζί με άλλες είκοσι Λακκιώτισες, είχαν πολεμήσει (1866, 1898) τους Τούρκους, με δική τους ομάδα και με δική τους σημαία. Μάλιστα όπως αναφέρει ο Χατζή Μιχάλης Γιάνναρης, σε αγώνα σκοποβολής στον Ομαλό, είχαν νικήσει τους άνδρες.

Τη θυμάμαι 92 χρόνων να φορά ακόμη ανδρικά στιβάνια!!! και να μου λέει ιστορίες για τους Μάντακες, τους Καβρούλιδες και τους Μαυρογένηδες, για τους Τούρκους και για τους Γερμανούς (κι αυτούς θα τους διώξουμε όπως διώξαμε τσοι Τούρκους, έλεγε).

Ο Σταμάτης Μαυρογένης (1917-2005) ήταν ο μικρότερος αδελφός του πατέρα μου, από τα πέντε παιδιά του Βασίλη Μαυρογένη (παππούς μου) από τους Λάκκους Χανίων Κρήτης

Νεοσύλλεκτος στο τορπιλοβόλο Κύζικο;

Το 2002 του ζήτησα να μου διηγηθεί σχετικά με τη ζωή του. Τη συζήτηση την βιντεοσκόπησα χωρίς να το ξέρει.

Ο Σταμάτης παρόλο που ήταν το εξυπνότερο απο τα αδέλφια του και πολύ καλός μαθητής, ο πατέρας του δεν τον άφησε να πάει στο Γυμνάσιο γιατί ήθελε να μείνει στο χωριό να τον βοηθάει. Στα είκοσί του έλαβε μέρος στο κίνημα εναντίον της δικτατορίας του Μεταξά, τον Ιούλιο του 1938. Το κίνημα αυτό οργανώθηκε πανελλαδικά αλλά εκδηλώθηκε μόνο στα Χανιά της Κρήτης. Στα Χανιά μέλος του κινήματος, ήταν ο στρατηγός Μανόλης Μάντακας αδελφός της γιαγιάς μου, μητέρας του Σταμάτη. Ο Μάντακας το 1936 που έγινε η δικτατορία του Μεταξά υπέβαλε την παραίτησή του από το στρατό, διότι, όπως δήλωσε τότε δεν μπορούσε να υπηρετεί τη δικτατορία, αφού είχε ορκιστεί να προστατεύει τη δημοκρατία. Εφυγε από τα Χανιά και πήγε στους Λάκκους όπου ήταν καταζητούμενος (είχε δικαστή ερήμην σε ισόβια).

Kατά την εκδήλωση του κινήματος, τον Ιούλιο του 1938, ο Μάντακας με άλλους ένοπλους Λακκιώτες κατέβηκε στα Χανιά. Τα Χανιά κατελήφθησαν από τους επαναστάτες και εστάλη σχετικό διάγγελμα στο βασιλιά αλλά τελικά το κίνημα απέτυχε γιατί δεν εκδηλώθηκε σε κανένα άλλο μέρος της Ελλάδας, παρόλο που είχε πανελλαδική οργάνωση, Ο Μάντακας συνελήφθη, αλλά τον ελευθέρωσε ο Σταμάτης, (περιγράφει λεπτομερώς το γεγονός και το ότι πυροβόλησε τη φωτογραφία του βασιλιά στο κτίριο της Μεραρχίας στα Χανιά όπου εκρατείτο ο Μάντακας.)

Λεπτομέρεις μπορεί να δει κανείς σε δημοσίευμα του ριζοσπάστη στη διεύθυνση

http://www.rizospastis.gr/story.do?id=4144432&publDate=

Επαναστατική επιτροπή στο κίνημα ήσαν οι Αριστ. Μητσοτάκης - θείος του πρωθυπουργού-, Βολουδάκης -βουλευτής, Παίζης - γιατρός, Μουντάκης - δήμαρχος και ο Μάντακας στρατιωτικός διοικητής.

Μετά την αποτυχία και την απελευθέρωση του Μάντακα έφυγαν από τα Χανιά και πήγαν και κρύφτηκαν σε μιά σπηλιά πίσω από το Βαρύπετρο. Μετά δέκα μέρες πήγαν στον Ομαλό και από εκεί στη Σαμαριά όπου φιλοξενήθηκε ο Μάντακας από το Βίγλη, που είχε βαπτίσει τον αδελφό του Γιώργο. Στη συνέχεια ο Σταμάτης πήγε στον Πειραιά όπου παρουσιάστηκε και υπηρετούσε τη θητεία του στο ναυτικό στο πλοίο Κύζικος, μέχρι το β πόλεμο που το πλοίο βυθίστηκε).

Με την επίθεση των Ιταλών τον Οχτώβρη του 1940 ο Μάντακας κατέβηκε στα Χανιά και ζήτησε να υπηρετήσει σαν στρατιώτης. Η πρότασή του δεν έγινε δεκτή και επέστρεψε στους Λάκκους.

Με την κατάληψη της Κρήτης ο βασιλιάς με τον τότε Πρωθυπουργό Τσουδερό (ο Μεταξάς είχε πεθάνει) πέρασε από τους Λάκκους και μέσω φαραγκιού Σαμαριάς έφυγαν με υποβρύχιο στη μέση ανατολή και στη συνέχεια στο Λονδίνο όπου έμεινε μέχρι το τέλος του πολέμου. Στο ξυλόσκαλο συναντήθηκε ο βασιλιάς με το Μάντακα, τη σχετική συζήτηση την περιγράφει ο Σταμάτης. Λίγο πριν από την κατάληψη των Αθηνών κατάφερε ο Σταμάτης να γυρίσει στους Λάκκους. Ελαβε μέρος στη Μάχη της Κρήτης εναντίον των Γερμανών αλεξιπτωτιστών και στη συνέχεια οργανώθηκε στον ΕΛΑΣ. Το 1943 ο Μαντακας ανέβηκε στην Ελλάδα και στην κυβέρνηση του βουνού (ΠΕΕΑ) είχε τη θέση του Υπουργου Στρατιωτικών. Ο Σταμάτης έλαβε μέρος στη μάχη της Παναγιάς όπου δίπλα του σκοτώθηκε ο φίλος και συνομήλικός του Χαρ. Κουτρούλης. Στη συνέχεια, μετά τη λήξη του πολέμου εξορίστηκε στην Ικαρία και στη Μακρόνησο. Εκει, όπως έλεγε τέλειωσε το πανεπιστήμιο, με δασκάλους το Μάνο Κατράκη, το Μικη Θεοδωράκη και άλλους διανοούμενους αριστερούς. Ο Μάντακας δεν έλαβε μέρος στον δεύτερο εμφύλιο γιατί δεν συμφωνούσε με στρατιωτική λύση αλλά ήθελε λ'υση με πολιτικά μέσα. Προφανώς αυτή ήταν και η ενδεδειγμένη λύσην αφού η μοίρα της Ελλάδας είχε κριθεί με τη συμφωνία της Γιάλτας μεταξύ Τσώρτσιλ-Ρουζβελτ και Στάλιν. Σημειώνω εδώ ότι Ο εκτελεσθείς από τους Γερμανούς Βαγγέλης Κτιστάκης ήταν αδελφός της γυναίκας του στρατηγού. Ο Κτιστάκης είχε περιπέσει σε δυσμένεια από το ΚΚΕ γιατί και αυτός ήταν υπερ της πολιτικής και όχι της στρατιωτικής λύσης, της μετά τον πόλεμο πολιτικής κατάστασης της Ελλάδας.

Η βιντεοσκόπηση δεν είναι αξιώσεων και λόγω απειρίας δεν μπόρεσα να την κάνω καλύτερη, αλλά θεώρησα ότι είναι ένα σοβαρό ντοκουμέντο που είχα υποχρέωση να το δημοσιοποιήσω. Η βιντεοσκόπηση κόπηκε σε κομάτια όπως είναι παρακάτω.

Παράσημο στη μάχη της Παναγιάς που πήρε ο Σταμάτης αναφέρεται στο παρακάτω κείμενο του Στέφανου Πρώιμου Επιτελάρχη του ΕΛΑΣ। (βλέπε

http://www.stefanosproimos.blogspot.com/ )

Α ΜΕΡΟΣ
Τα παιδικά του χρόνια, συμμετοχή στο κίνημα του 1938

Εναντίον της δικτατορίας του Μεταξά.

Β ΜΕΡΟΣ
Στρατηγός Μανόλης Μάντακας.
Αποτυχία του κινήματος, φυγή προς τα βουνά,
Β πόλεμος, ναύτης στον Κυζικο που βούλιαξε,

Γ ΜΕΡΟΣ

Επιστροφή στην Κρήτη, κατάληψη της Κρήτης
από τους Γερμανούς.
Οι Γερμανοί στο χωριό, ο Μάντακας στο βουνό,
ο Σταμάτης αντάρτης στον ΕΛΑΣ .

Δ ΜΕΡΟΣ
Η μάχη της Παναγιάς, Η απελευθέρωση.

Ε. ΜΕΡΟΣ

Εξορία στην Ικαρία και τη Μακρόνησο,
επιστροφή στο χωριό.

ΕΙΝΑΙ ΓΡΑΜΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΕΡΓΕΡΗ
(Λαικό που το θυμόταν ο Σταμάτης)

Ο Βέργερης ήταν Ενετός που είχε εξισλαμισθεί, κατοικούσε στην Αγία Ειρήνη, από τη μεριά του Σελινιώτικου γύρου του Ομαλού। Ηταν πολύ βάρβαρος και κάθε τόσο ζητούσε από τους χριστιανούς να στέλνουν τις γυναίκες των να χορεύουν στα γλέντια που έκανε. Ο Γιώργιακας ήταν νιόπαντρος όταν ό Βέργερης του έστειλε μύνημα να στείλει την όμορφη γυναίκα του . Επειδη δεν απάντησε του έστειλε ένα φυσέκι, πράγμα που σήμαινε ότι αν δεν τη στείλει θα τον σκοτώσει. Ο Γιώργιακας του έστειλε δύο φυσέκια και ανέβηκε αντάρτης (χαίνης) στο βουνό.

Κάποια στιγμή πέτυχε το Βέργερη στο δρόμο του Ομαλού προς Λάκκους και τον σκότωσε. Η θέση που σκοτώθηκε λέγεται και σήμερα "του Βέργερη ο λάκκος" H συνέχεια είναι ότι οι Τούρκοι κρέμασαν 20 Λακκιώτες βοσκούς σε αντίποινα και εδήμευσαν τις περιουσίες των, γιατί ο φόνος είχε γίνει στη Λακιώτικη περιοχή. Ο Γιώργιακας παρουσιάστηκε στον πασά στα Χανιά και δήλωσε ότι αυτός σκότωσε το Βέργερη, για να σταματήσουν τα αντίποινα. Ο πασάς θέλησε να τον γλυτώσει αλλά οι Τούρκοι τον απήγαγαν από τη φυλακή και τον λυντσάρισαν στους δρόμους των Χανίων.

Μετά από αυτά για να εξευμενιστούν οι Λακκιώτες και αποφευχθεί άλλη μία επανάσταση, έγινε φιρμάνι από τους Τούρκους που παραχωρούσε στους Λακκιώτες όλες τις πλαγιές που ήταν πάνω από το δρόμο των Μουσούρων, (Λάκκοι - Ομαλός 24 χιλιόμετρα), οι ονομαζόμενες και σήμερα Λακκιώτικες μαδάρες.

Το τραγούδι όπως το ήξερε ο Σταμάτης έχει ως εξής:

Στσοι νεραντζιάς το γούργουθο
στσοι νεραντζιάς το λάκκο
σκοτώσανε το Βέργερη
το ξακουσμένο Τούρκο
ο Γιώργιακας τον σκότωσε
απ την Αγιά Ειρήνη
μα στοχαλίζουν τους βοσκούς
πιάνουνε τους Λακκιώτες
μα κείνοι δεν τον μαρτυρούν
καλιά χουν ν αποθάνουν
τέτοιοι αετοί και σταυραετοί
δεν πρέπει να προδίδονται

Και ένα ριζίτικο που το έγραψε ο Σταμάτης Μαυρογένης για τη μνήμη της Ισαβέλλας Μαυρογένη (1944-2003), (έφυγε σε λίγο και αυτός, το 2005, στα 87 του χρόνια, στη σημαδιακή ηλικία της οικογένειας)

Χάρε και γιάντα δε γερνάς γιάντα δεν αποθαίνεις
γιαντα δεν γίνουνται κι εσέ χώμα τα κόκκαλα σου
για να μη βγαίνεις χάροντα εις τον απάνω κόσμο
να παίρνεις νιούς ελεύθερους και νέες παντρεμένες
να παίρνεις και μωρά παιδιά.
Περισσότερα στο http://www.mavrogeni.gr/

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΥΡΟΓΕΝΗΣ
ΓΕΩΠΟΝΟΣ

(1906-1994)

Στη φωτογραφία, ο πατέρας μου, διηγείται πως τον έβαλαν φυλακή το 1948 για πολιτικούς λόγους. Τρεις μήνες υπόδικος σε απομόνωση σε ένα δωμάτιο 2Χ3 με μια κουβέρτα στο τσιμέντο και τα χέρια δεμένα νύχτα μέρα. Πέρασε στρατοδικείο και αθωώθηκε!!! Τα διηγόταν γελώντας!!!

Καταδίωξη από τους Γερμανούς. Δύο απόπειρες δολοφονίας από δεξιούς , τη μιά φορά στο Ρέθυμνο και την άλλη στα Χανιά δυό φορές στη φυλακή, απόλυση 5 χρόνια από την Υπηρεσία του, δυσμενής και παράνομη μετάθεση και όλα αυτά γιατί ήταν ανηψιός του Μάντακα!!!

Το 1957 πήγα στην ασφάλεια στην Αθήνα να ρωτήσω αν είχε αποχαρακτιριστεί γιατί δεν μου επέτρεπαν να δώσω ...εισαγωγικές στο Πανεπιστήμιο, λόγω...προπατορικού αμαρτήματος.

Μου έδειξαν το φάκελλό του (είχε 55000 α/α) ήταν 10 εκατοστά πάχος και δεν είχε ποτέ μα ποτέ γραφτεί σε κάποιο κόμμα ούτε είχε ασχοληθεί με οργανώσεις, μια και είχε τρία παιδιά και αγωνίστηκε μιά ζωή αυτός και η γυναίκα του με ένα μισθό να σπουδάσει και τα τρία παιδιά του στο πολυτεχνείο!!!

Ποτέ δεν δυσανασχέτησε, αγαπούσε όλους τους ανθρώπους και βοηθούσε όποιον μπορούσε.

Η αγάπη των συγγενών και συγχωριανών και η εκτιμηση για το Μάντακα ήταν πολύ μεγάλη ανεξάρτητα από πολιτικές πεποιθήσεις.

Βλεπε τα απομνημονεύματά του Γεωργίου Μαυρογένη Γεωπόνου (1906 - 1994) στη διεύθυνση http://www.mavrogenisg.blogspot.com/

ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΑΥΡΟΓΕΝΗ - ΜΑΝΤΑΚΑ(1888-1973),
(αδελφή του στρατηγού-σύζυγος του Βασ. Μαυρογένη έξη μήνες πολιτική εξόριστος στην Ανάφη!!! το 1938)

Μιά φωτογραφία τέσσερεις γενιές
Αικ Μαυρογένη, Βασίλης Σταμ. Μαυρογένης, Γεωργ. Μαυρογένης, Βασ. Γεωργ. Μαυρογένης, Στέλλα Μαυρογένη δισέγγονο της Αικατερίνης.
Η Αικ. Μαυρογένη μας είπε το παρακάτω ποίημα που συμβολίζει τις περιόδους της ζωής ενός ανθρώπου και παρακάτω το απαγγέλει η ίδια.